Hành trình dạy con biết sẻ chia, một bài học quan trọng hơn điểm số
Sân chơi buổi chiều đông đúc, tiếng trẻ con cười đùa rộn rã. Bỗng một tiếng khóc ré lên xé tan không khí vui vẻ. Con bạn đang ghì chặt chiếc xe tải màu đỏ, còn một cậu bé khác thì đang mếu máo chỉ tay vào món đồ chơi. Một cảnh tượng quen thuộc mà bất kỳ bậc cha mẹ nào cũng từng trải qua. “Sao con ích kỷ thế, cho bạn mượn một chút đi!” – có lẽ là câu nói bật ra trong đầu nhiều người lúc đó.
Nhưng bạn biết không, chia sẻ và đồng cảm không phải là bản năng, mà là những kỹ năng cần được dạy dỗ, vun đắp và thực hành mỗi ngày. Đây là một hành trình dài, đòi hỏi sự kiên nhẫn và thấu hiểu từ chính cha mẹ. Bài viết này của Kênh Đời Sống sẽ không chỉ đưa ra những mẹo vặt, mà còn là một người bạn đồng hành cùng bạn trên hành trình nuôi dưỡng một trái tim nhân hậu cho con trẻ, giúp cuộc sống của cả gia đình trở nên dễ dàng và hạnh phúc hơn.
Tại sao dạy con chia sẻ và đồng cảm lại quan trọng đến vậy?
Trong thế giới hiện đại, chúng ta thường tập trung vào việc phát triển trí tuệ (IQ) cho con qua các môn học ở trường. Nhưng trí tuệ cảm xúc (EQ), với lòng đồng cảm và sự sẻ chia là cốt lõi, mới chính là chìa khóa vàng giúp con có một cuộc sống trọn vẹn và thành công sau này. Việc này quan trọng vì:
- Xây dựng kỹ năng xã hội vững chắc: Một đứa trẻ biết chia sẻ và thấu cảm sẽ dễ dàng kết bạn, hợp tác trong các hoạt động nhóm và giải quyết xung đột một cách hòa bình.
- Nền tảng của lòng nhân ái: Đây là những viên gạch đầu tiên xây dựng nên một con người có đạo đức, biết quan tâm đến người khác và sẵn sàng giúp đỡ cộng đồng.
- Tăng cường sự gắn kết gia đình: Khi các thành viên trong gia đình biết chia sẻ và thấu hiểu cảm xúc của nhau, mâu thuẫn sẽ giảm đi, thay vào đó là sự ấm áp và yêu thương.
- Giúp con hạnh phúc hơn: Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, hành động cho đi và giúp đỡ người khác kích hoạt các vùng não bộ liên quan đến niềm vui và sự hài lòng, giúp trẻ cảm thấy hạnh phúc thực sự.
Hiểu đúng về sự phát triển của trẻ: Vì sao con chưa biết chia sẻ?
Trước khi tìm cách dạy con, chúng ta cần hiểu tại sao con lại hành xử như vậy. Việc đòi hỏi một đứa trẻ 2 tuổi phải vui vẻ chia sẻ món đồ chơi yêu thích cũng giống như việc bắt một người lớn cho mượn chiếc điện thoại hay ví tiền của mình vậy. Đó là điều không hề dễ dàng.
Ở giai đoạn 2-3 tuổi, trẻ em vẫn còn trong giai đoạn “tư duy vị kỷ” (egocentrism), tức là các bé xem mình là trung tâm của vũ trụ. Các bé chưa thực sự hiểu được góc nhìn và cảm xúc của người khác. Khái niệm “sở hữu” đang hình thành rất mạnh mẽ. Vì vậy, việc giữ khư khư đồ chơi là một phần tự nhiên của quá trình phát triển, không có nghĩa con bạn là một đứa trẻ hư hay ích kỷ.
Khi hiểu được điều này, chúng ta sẽ kiên nhẫn hơn và lựa chọn những phương pháp tiếp cận phù hợp, thay vì la mắng hay ép buộc con.
10+ cách thiết thực dạy con biết chia sẻ và đồng cảm mỗi ngày
Dạy con về lòng trắc ẩn không phải là những bài giảng khô khan. Đó là việc tích hợp những bài học nhỏ bé vào cuộc sống hàng ngày một cách tự nhiên nhất. Dưới đây là những cách mà Kênh Đời Sống gợi ý cho bạn:
1. Cha mẹ làm gương: Bài học sống động nhất
Trẻ con học bằng cách bắt chước. Chúng quan sát mọi hành động của bạn. Hãy để con thấy bạn chia sẻ. Khi có miếng bánh ngon, hãy chia cho chồng và nói: “Bố một nửa, mẹ một nửa nhé, chúng ta cùng ăn sẽ vui hơn”. Khi hàng xóm cần giúp đỡ, hãy sẵn lòng và giải thích cho con hiểu: “Chúng ta giúp cô chú một tay vì mọi người nên quan tâm lẫn nhau”.
2. Đọc sách và kể chuyện về sự sẻ chia
Thế giới trong những trang sách là một công cụ giáo dục tuyệt vời. Hãy chọn những câu chuyện có nhân vật biết chia sẻ, giúp đỡ bạn bè. Sau khi đọc, hãy cùng con thảo luận: “Bạn thỏ đã làm gì tốt?”, “Nếu là con, con sẽ làm gì trong tình huống đó?”. Điều này giúp con hình dung và ghi nhớ bài học một cách dễ dàng.
3. Trò chuyện và gọi tên cảm xúc
Đồng cảm bắt đầu từ việc nhận biết cảm xúc. Hãy giúp con xây dựng một “từ điển cảm xúc”. Khi con vui, hãy nói: “Mẹ thấy con đang cười rất tươi, có phải con đang vui không?”. Khi con cáu giận, hãy công nhận: “Mẹ biết con đang bực mình vì không xây được tòa tháp”. Khi thấy một bạn khác khóc, hãy hỏi: “Con nghĩ bạn ấy đang cảm thấy thế nào? Vì sao bạn ấy buồn nhỉ?”.
4. Bắt đầu từ những điều nhỏ và không ép buộc
Thay vì bắt con chia sẻ món đồ chơi yêu thích nhất, hãy bắt đầu từ những thứ dễ dàng hơn. Ví dụ, bạn có thể nói: “Chúng ta có rất nhiều bút màu, con có thể cho bạn mượn một cây màu xanh được không?”. Đừng bao giờ ép buộc con. Sự ép buộc chỉ tạo ra cảm giác ấm ức và chống đối, khiến con xem việc chia sẻ là một hình phạt.
5. Sử dụng “đồng hồ chia sẻ”
Đây là một mẹo rất hữu ích khi trẻ tranh giành đồ chơi. Hãy đặt ra quy tắc: “Mỗi bạn sẽ được chơi chiếc ô tô này trong 5 phút nhé”. Bạn có thể dùng đồng hồ cát hoặc đồng hồ đếm ngược trên điện thoại. Việc này dạy con về sự công bằng và khái niệm “đến lượt”, giúp việc chuyển giao đồ chơi trở nên dễ dàng hơn.
6. Công nhận và khen ngợi những nỗ lực nhỏ nhất
Khi bạn thấy con có ý định chia sẻ, dù là một hành động rất nhỏ, hãy nắm bắt và khen ngợi ngay lập tức. Thay vì nói chung chung “Con ngoan lắm”, hãy cụ thể hóa: “Mẹ rất vui khi thấy con đã chia cho em miếng bánh của mình. Đó là một hành động rất tốt bụng”. Sự khích lệ tích cực sẽ là động lực lớn để con lặp lại hành vi đó.
7. Tạo cơ hội để con thực hành
Lý thuyết phải đi đôi với thực hành. Hãy thường xuyên cho con tham gia các hoạt động nhóm, các buổi chơi chung với bạn bè. Đây là môi trường lý tưởng để con học cách hợp tác, thương lượng và chia sẻ một cách tự nhiên. Cha mẹ có thể đóng vai trò là người điều phối, hướng dẫn khi cần thiết.
8. Dạy con cách từ chối và chấp nhận lời từ chối
Chia sẻ không có nghĩa là con phải cho đi tất cả. Dạy con rằng bé có quyền nói “không” với những món đồ đặc biệt mà bé chưa sẵn sàng. Đồng thời, cũng dạy con cách tôn trọng khi bạn khác nói “không”. Bạn có thể hướng dẫn con nói: “Bây giờ mình đang chơi, lát nữa mình sẽ cho bạn mượn nhé”.
9. Giao cho con trách nhiệm chăm sóc
Việc chăm sóc một con thú cưng hoặc một chậu cây nhỏ có thể dạy con về sự đồng cảm một cách kỳ diệu. Con sẽ học được cách quan tâm đến nhu cầu của một sinh vật khác: cho mèo ăn khi nó đói, tưới nước cho cây khi nó khô. Điều này giúp con mở rộng lòng trắc ẩn ra ngoài bản thân mình.
10. Cùng con làm việc thiện
Khi con lớn hơn một chút, hãy cho con tham gia vào các hoạt động vì cộng đồng. Đơn giản như việc cùng con sắp xếp lại quần áo, đồ chơi cũ để quyên góp cho các bạn nhỏ khó khăn hơn. Hãy giải thích cho con ý nghĩa của việc làm này, rằng sự chia sẻ của con có thể mang lại niềm vui lớn cho người khác.
Những sai lầm cha mẹ cần tránh
Trên hành trình này, đôi khi chúng ta vô tình mắc phải những sai lầm khiến mọi nỗ lực trở nên vô ích:
- Gắn mác “ích kỷ” cho con: Việc gọi con là “đồ ích kỷ” sẽ làm tổn thương và khiến con tin rằng mình thực sự là một đứa trẻ xấu. Hãy tập trung vào hành vi, chứ không phải tính cách của con.
- So sánh con với người khác: Câu nói “Nhìn bạn A kìa, bạn ấy chia sẻ đồ chơi cho mọi người đấy” chỉ tạo ra sự ghen tị và mặc cảm cho con.
- Can thiệp quá nhanh: Hãy cho trẻ có cơ hội tự giải quyết xung đột trước. Việc cha mẹ luôn làm “quan tòa” sẽ tước đi cơ hội học hỏi kỹ năng thương lượng của con.
Kết luận: Kiên nhẫn là chìa khóa
Dạy con biết chia sẻ và đồng cảm là một quá trình vun trồng, không phải là một công tắc có thể bật-tắt. Sẽ có những ngày con bạn rất hào phóng, nhưng cũng có những ngày bé lại muốn giữ mọi thứ cho riêng mình. Điều đó hoàn toàn bình thường.
Nhiệm vụ của cha mẹ là kiên nhẫn làm gương, tạo ra một môi trường giàu tình yêu thương và sự thấu hiểu, đồng thời hướng dẫn con bằng những hành động cụ thể. Hãy nhớ rằng, bạn không chỉ đang dạy con cách chia sẻ một món đồ chơi, mà bạn đang trao cho con một món quà vô giá: khả năng kết nối và yêu thương con người. Đó chính là nền tảng vững chắc nhất cho một cuộc sống hạnh phúc và ý nghĩa sau này. Kênh Đời Sống chúc bạn và gia đình luôn có những giây phút yêu thương, để mỗi ngày trôi qua đều là một bước tiến trên hành trình làm cho cuộc sống dễ dàng hơn!
