Hành trình chọn nghề của con: cha mẹ nên là người dẫn đường hay người quyết định?
“Sau này lớn lên con muốn làm gì?” – có lẽ đây là câu hỏi mà bất kỳ bậc cha mẹ nào cũng từng hỏi con mình, từ khi chúng còn bi bô tập nói cho đến khi đứng trước ngưỡng cửa quan trọng của cuộc đời. Đằng sau câu hỏi ấy là cả một trời yêu thương, kỳ vọng và cả những lo lắng thầm kín. Chúng ta mong con có một tương lai vững chắc, một công việc ổn định, một cuộc sống đủ đầy và hạnh phúc.
Tuy nhiên, trong thế giới hiện đại đầy biến động, nơi các ngành nghề mới ra đời mỗi ngày và những công việc cũ dần biến mất, việc định hướng nghề nghiệp cho con không còn đơn giản là đi theo một lối mòn có sẵn. Vai trò của cha mẹ cũng vì thế mà cần có sự thay đổi. Thay vì là người cầm lái và quyết định điểm đến, cha mẹ hãy trở thành người hoa tiêu thông thái, người đồng hành đáng tin cậy trên con tàu sự nghiệp của con. Bài viết này của Kênh Đời Sống sẽ cùng bạn khám phá vai trò thực sự của cha mẹ trong hành trình quan trọng này, để việc định hướng nghề không còn là áp lực mà trở thành một trải nghiệm kết nối và thấu hiểu.
Tại sao vai trò của cha mẹ lại quan trọng đến vậy?
Ở lứa tuổi vị thành niên, các bạn trẻ thường đứng giữa vô vàn ngã rẽ. Các em vừa phải đối mặt với áp lực học tập, thi cử, vừa phải loay hoay với câu hỏi lớn của cuộc đời: mình là ai, mình giỏi cái gì, mình muốn làm gì? Giữa mớ bòng bong đó, cha mẹ chính là những người có ảnh hưởng sâu sắc nhất.
- Nguồn tham khảo đầu tiên và đáng tin cậy nhất: Từ nhỏ, con cái đã quen với việc tìm đến cha mẹ để xin lời khuyên. Vì vậy, những ý kiến, nhận định của cha mẹ về nghề nghiệp có một sức nặng vô cùng lớn.
- Người hiểu con nhất: Cha mẹ là người đã chứng kiến con lớn lên từng ngày, hiểu rõ những điểm mạnh, điểm yếu, sở thích và cả những tiềm năng ẩn giấu mà có khi chính con cũng chưa nhận ra.
- Nguồn hỗ trợ tinh thần và vật chất: Hành trình học tập và xây dựng sự nghiệp đòi hỏi sự đầu tư không nhỏ về cả thời gian, công sức và tài chính. Sự ủng hộ từ gia đình là bệ phóng vững chắc nhất để con tự tin theo đuổi ước mơ.
Tuy nhiên, chính vì tầm quan trọng đó mà đôi khi, cha mẹ lại vô tình tạo ra những áp lực không đáng có. Hiểu đúng vai trò của mình sẽ giúp chúng ta biến sự ảnh hưởng tích cực thành sức mạnh cho con.
Những vai trò “vàng” cha mẹ nên đảm nhận trong hành trình hướng nghiệp của con
Vậy, cha mẹ nên làm gì để trở thành người đồng hành tuyệt vời nhất? Hãy cùng Kênh Đời Sống điểm qua những vai trò cốt lõi mà chúng ta nên tập trung phát triển.
1. Người lắng nghe và quan sát tinh tế
Trước khi đưa ra bất kỳ lời khuyên nào, hãy dành thời gian để lắng nghe. Lắng nghe những gì con nói về sở thích, về những môn học con yêu hay ghét, về những hoạt động khiến con say mê. Đôi khi, định hướng nghề nghiệp không nằm ở những điều lớn lao, mà ẩn giấu trong những cuộc trò chuyện hàng ngày.
Bên cạnh đó, hãy là một người quan sát. Con bạn có phải là người thích mày mò, tháo lắp đồ đạc? Hay con có khả năng an ủi, kết nối với người khác một cách tự nhiên? Con có thích vẽ, viết, hay có năng khiếu đặc biệt với các con số? Việc quan sát những biểu hiện tự nhiên này sẽ cung cấp những gợi ý quý giá về năng khiếu và đam mê bẩm sinh của con, điều mà không bài trắc nghiệm nào có thể đo lường chính xác bằng.
2. Người cung cấp thông tin và mở rộng tầm nhìn
Thế giới quan của con trẻ còn hạn chế. Các em có thể chỉ biết đến những nghề nghiệp quen thuộc như bác sĩ, kỹ sư, giáo viên… Vai trò của cha mẹ lúc này là trở thành một “cây cầu” nối con với thế giới nghề nghiệp rộng lớn ngoài kia.
Cha mẹ có thể:
- Cùng con tìm hiểu về các ngành nghề mới: Phân tích dữ liệu, marketing kỹ thuật số, thiết kế trải nghiệm người dùng (UI/UX)…
- Khuyến khích con đọc sách, xem các chương trình, phim tài liệu về các lĩnh vực khác nhau.
- Dẫn con đến các ngày hội hướng nghiệp, các buổi nói chuyện của chuyên gia hoặc tham quan môi trường làm việc thực tế nếu có cơ hội.
- Giúp con tìm kiếm và phân tích thông tin về thị trường lao động, xu hướng phát triển của các ngành nghề trong tương lai.
Hãy nhớ, mục tiêu của bạn là cung cấp thông tin một cách khách quan, giúp con có một bức tranh toàn cảnh để tự mình đưa ra lựa chọn, chứ không phải để lái con theo một hướng định sẵn.
3. Người cố vấn thực tế và người bạn đồng hành
Đam mê là điều cần thiết, nhưng thực tế cũng rất quan trọng. Sau khi con đã có những lựa chọn cho riêng mình, cha mẹ hãy ngồi xuống cùng con phân tích một cách nghiêm túc. Hãy đặt ra những câu hỏi gợi mở:
- Công việc này đòi hỏi những kỹ năng gì? Con đã có và cần trau dồi thêm những gì?
- Môi trường làm việc của ngành này ra sao? Có phù hợp với tính cách của con không?
- Nhu cầu của xã hội đối với ngành này trong 5-10 năm tới như thế nào?
- Mức thu nhập và cơ hội thăng tiến ra sao?
Quá trình này không phải để dập tắt ước mơ của con, mà là để giúp con nhìn nhận con đường mình chọn một cách rõ ràng và thực tế hơn. Hãy để con thấy rằng bạn đang cùng con “giải một bài toán”, chứ không phải đang phán xét lựa chọn của con.
4. Người hỗ trợ kiên định và là điểm tựa tinh thần
Quá trình chọn nghề đầy rẫy sự hoang mang và không chắc chắn. Sẽ có những lúc con cảm thấy mông lung, nghi ngờ chính bản thân mình. Đây là lúc con cần sự ủng hộ của cha mẹ hơn bao giờ hết. Một câu nói “Bố mẹ tin ở con”, một cái ôm động viên có sức mạnh to lớn hơn vạn lời chỉ dạy.
Sự hỗ trợ này còn thể hiện ở việc cha mẹ sẵn sàng chấp nhận những lựa chọn khác biệt của con, miễn là nó xuất phát từ sự cân nhắc kỹ lưỡng và đam mê chân chính. Hãy tôn trọng quyết định của con, ngay cả khi nó không giống như kỳ vọng ban đầu của bạn.
Những sai lầm phổ biến cha mẹ cần tránh khi định hướng nghề cho con
Bên cạnh việc thực hiện đúng vai trò, việc nhận biết và tránh các sai lầm cũng quan trọng không kém. Dưới đây là một vài “cái bẫy” mà nhiều bậc phụ huynh vô tình mắc phải:
- Áp đặt ước mơ của mình lên con: “Ngày xưa bố mẹ muốn làm bác sĩ mà không được, giờ con phải cố gắng thay bố mẹ”. Đây là một gánh nặng tâm lý vô cùng lớn, có thể khiến con đi chệch hướng khỏi con người thật của mình.
- So sánh con với “con nhà người ta”: Việc so sánh không chỉ làm tổn thương lòng tự trọng của con mà còn khiến con cảm thấy lựa chọn của mình là kém cỏi, sai lầm.
- Chạy theo các ngành “hot” một cách mù quáng: Một ngành nghề có thể đang là xu hướng hiện tại, nhưng không có gì đảm bảo nó sẽ còn “hot” khi con ra trường. Quan trọng hơn là sự phù hợp với năng lực và sở thích của con.
- Quá coi trọng tiền bạc và địa vị: Mặc dù tài chính là yếu tố quan trọng, nhưng một công việc lương cao mà không có đam mê và niềm vui sẽ khó có thể đi đường dài và dễ dẫn đến kiệt sức, trầm cảm.
Lời kết
Hành trình định hướng nghề nghiệp cho con không phải là một đích đến, mà là một quá trình đồng hành đầy ý nghĩa. Vai trò của cha mẹ không phải là vẽ sẵn một bản đồ và bắt con đi theo, mà là trao cho con một chiếc la bàn, dạy con cách đọc bản đồ và trang bị những kỹ năng cần thiết để con tự tin khám phá con đường của riêng mình.
Kênh Đời Sống tin rằng, khi cha mẹ trở thành người dẫn đường thấu hiểu, người đồng hành tin cậy, con cái sẽ không chỉ chọn được một nghề nghiệp phù hợp mà còn học được cách tự chủ, có trách nhiệm và can đảm theo đuổi ước mơ. Đó mới chính là nền tảng vững chắc nhất cho một cuộc sống hạnh phúc và thành công. Chúc các bậc cha mẹ và các con sẽ có một hành trình hướng nghiệp thật nhiều niềm vui và sự kết nối!
