Tiền bạc và gia đình: Tại sao chúng ta cần một kế hoạch rõ ràng?
Bạn có bao giờ cảm thấy đau đầu mỗi khi nhìn vào hóa đơn cuối tháng? Hay vợ chồng bạn đôi khi lại “lời qua tiếng lại” chỉ vì những khoản chi tiêu không tên? Nếu có, bạn không hề đơn độc. Tiền bạc luôn là một trong những vấn đề nhạy cảm và dễ gây căng thẳng nhất trong mỗi gia đình. Tình trạng “đầu tháng rủng rỉnh, cuối tháng rỗng túi” dường như đã trở thành một điệp khúc quen thuộc.
Nhưng đừng lo lắng, có một chiếc chìa khóa vạn năng có thể giúp bạn giải quyết mớ bòng bong này, đó chính là phân chia ngân sách gia đình một cách hiệu quả. Đây không phải là việc “thắt lưng buộc bụng” hay kiêng khem khổ sở. Ngược lại, việc lập ngân sách chính là cách bạn trao cho mình và gia đình sự tự do, chủ động về tài chính, từ đó giúp cuộc sống trở nên nhẹ nhàng và dễ dàng hơn rất nhiều. Hãy cùng Kênh Đời Sống tìm hiểu ngay nhé!
Lợi ích không ngờ của việc phân chia ngân sách gia đình
Nhiều người cho rằng việc ghi chép, tính toán chi tiêu thật tẻ nhạt và mất thời gian. Tuy nhiên, khi bạn hiểu rõ những lợi ích to lớn mà nó mang lại, bạn sẽ có thêm động lực để bắt đầu ngay hôm nay.
- Nắm rõ dòng tiền: Bạn sẽ biết chính xác tiền của mình đã đi đâu, về đâu. Điều này giúp phát hiện những khoản chi lãng phí và cắt giảm chúng một cách hợp lý.
- Giảm thiểu xung đột: Khi cả hai vợ chồng cùng nhau lập và tuân thủ ngân sách, sự minh bạch sẽ giúp giảm thiểu những hiểu lầm, tranh cãi không đáng có về tiền bạc.
- Đạt được mục tiêu tài chính: Mua nhà, tậu xe, cho con đi du học hay nghỉ hưu an nhàn… tất cả những mục tiêu lớn lao đều bắt đầu từ những bước nhỏ. Một kế hoạch ngân sách rõ ràng là tấm bản đồ giúp bạn đi đúng hướng.
- Xây dựng quỹ dự phòng khẩn cấp: Cuộc sống luôn đầy rẫy những bất ngờ không lường trước được. Một khoản dự phòng sẽ là tấm đệm an toàn giúp gia đình bạn vững vàng vượt qua những lúc khó khăn như ốm đau, bệnh tật, hay mất việc.
- Tạo nền tảng tài chính vững chắc cho tương lai: Việc quản lý chi tiêu hiệu quả hôm nay chính là bạn đang gieo những hạt giống tốt cho một tương lai độc lập và tự do về tài chính.
Hướng dẫn 5 bước phân chia ngân sách gia đình cho người mới bắt đầu
Nghe có vẻ phức tạp, nhưng việc lập ngân sách thực ra lại khá đơn giản. Bạn chỉ cần làm theo 5 bước cơ bản dưới đây.
Bước 1: Xác định tổng thu nhập của gia đình
Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Hãy ngồi xuống và liệt kê tất cả các nguồn thu nhập hàng tháng của gia đình bạn. Con số này bao gồm:
- Lương chính thức của cả vợ và chồng (sau khi đã trừ thuế, bảo hiểm).
- Thu nhập từ các công việc làm thêm, kinh doanh nhỏ.
- Các khoản thu nhập thụ động khác (nếu có) như cho thuê nhà, lãi suất tiết kiệm…
Cộng tất cả lại, bạn sẽ có con số tổng thu nhập hàng tháng để làm cơ sở phân bổ cho các bước tiếp theo.
Bước 2: Theo dõi và thống kê tất cả các khoản chi tiêu
Để biết tiền đã “bốc hơi” đi đâu, bạn cần theo dõi chi tiêu của mình trong ít nhất một tháng. Hãy giữ lại mọi hóa đơn, ghi chép lại tất cả các khoản chi, dù là nhỏ nhất như một cốc trà đá hay tiền gửi xe. Bạn có thể sử dụng:
- Một cuốn sổ tay đơn giản.
- Bảng tính Excel hoặc Google Sheets.
- Các ứng dụng quản lý chi tiêu trên điện thoại thông minh (Misa, Money Lover…).
Sau một tháng, hãy phân loại các khoản chi này vào từng nhóm cụ thể để có cái nhìn tổng quan. Ví dụ: Chi phí cố định (tiền thuê nhà, vay trả góp), chi phí thiết yếu (ăn uống, đi lại, hóa đơn điện nước), chi phí cá nhân (mua sắm, giải trí), tiết kiệm và đầu tư.
Bước 3: Lựa chọn phương pháp phân chia ngân sách phù hợp
Không có một công thức nào đúng cho tất cả mọi người. Tùy vào hoàn cảnh và mục tiêu tài chính, bạn có thể chọn một trong những phương pháp phổ biến dưới đây.
Phương pháp 50/30/20: Kinh điển và đơn giản
Đây là quy tắc được rất nhiều người áp dụng vì sự đơn giản và dễ nhớ của nó. Bạn sẽ chia tổng thu nhập của mình thành 3 phần:
- 50% cho nhu cầu thiết yếu: Gồm các chi phí bắt buộc phải có để duy trì cuộc sống như tiền nhà, ăn uống, đi lại, điện nước, internet, học phí cho con…
- 30% cho mong muốn cá nhân: Gồm các khoản chi giúp nâng cao chất lượng cuộc sống như du lịch, mua sắm, giải trí, ăn ngoài, xem phim, cà phê với bạn bè…
- 20% cho mục tiêu tài chính: Đây là khoản dành cho tiết kiệm, trả nợ (ngoài các khoản tối thiểu), và đầu tư cho tương lai. Bạn nên ưu tiên trích khoản này ra ngay sau khi nhận lương.
Phương pháp 6 chiếc lọ (JARS): Chi tiết và trực quan
Nếu bạn muốn quản lý chi tiêu một cách chi tiết hơn, phương pháp 6 chiếc lọ của T. Harv Eker là một lựa chọn tuyệt vời. Bạn sẽ chia thu nhập của mình vào 6 “chiếc lọ” với tỷ lệ gợi ý như sau:
- Lọ 1 – Nhu cầu thiết yếu (NEC – 55%): Tương tự nhóm 50% ở trên.
- Lọ 2 – Tiết kiệm dài hạn (LTSS – 10%): Dành cho các mục tiêu lớn như mua nhà, mua xe, chuẩn bị cho con cái.
- Lọ 3 – Quỹ giáo dục (EDUC – 10%): Dùng để đầu tư vào bản thân như học thêm một kỹ năng mới, mua sách, tham gia các khóa học.
- Lọ 4 – Hưởng thụ (PLAY – 10%): Quỹ này phải được tiêu hết mỗi tháng để tự thưởng cho bản thân, tái tạo năng lượng.
- Lọ 5 – Quỹ tự do tài chính (FFA – 10%): Đây là “con ngỗng đẻ trứng vàng”. Bạn không bao giờ được tiêu tiền trong lọ này, chỉ dùng nó để đầu tư sinh lời.
- Lọ 6 – Quỹ từ thiện (GIVE – 5%): Dùng để giúp đỡ người khác, chia sẻ với cộng đồng.
Phương pháp ngân sách bằng không (Zero-Based Budgeting): Kiểm soát tối đa
Với phương pháp này, bạn sẽ lập kế hoạch cho từng đồng trong thu nhập của mình. Công thức rất đơn giản: Thu nhập – Chi tiêu = 0. Điều này không có nghĩa là bạn tiêu hết tiền, mà là mỗi đồng kiếm được đều được gán cho một nhiệm vụ cụ thể: chi tiêu, tiết kiệm, trả nợ hoặc đầu tư. Phương pháp này đòi hỏi sự tỉ mỉ và kỷ luật cao nhưng mang lại khả năng kiểm soát tài chính tuyệt vời.
Bước 4: Thảo luận và thống nhất giữa hai vợ chồng
Ngân sách gia đình là câu chuyện của cả hai người. Sau khi đã có kế hoạch dự kiến, hãy ngồi lại cùng nhau một cách cởi mở và chân thành. Cùng nhau xem xét các con số, thảo luận về các mục tiêu chung và đi đến một kế hoạch mà cả hai đều cảm thấy thoải mái và cam kết thực hiện. Sự đồng lòng chính là yếu tố quyết định sự thành công của kế hoạch.
Bước 5: Theo dõi, đánh giá và điều chỉnh linh hoạt
Cuộc sống luôn thay đổi, và ngân sách của bạn cũng cần linh hoạt theo. Hãy dành thời gian mỗi tuần hoặc mỗi tháng để xem lại kế hoạch của mình. Bạn đã chi tiêu đúng như dự kiến chưa? Có khoản phát sinh nào không? Có cần điều chỉnh tỷ lệ phân bổ cho phù hợp với hoàn cảnh mới không (ví dụ: có thêm em bé, thay đổi công việc)?
Mẹo vặt giúp bạn tuân thủ ngân sách dễ dàng hơn
Lập kế hoạch đã khó, tuân thủ nó còn khó hơn. Dưới đây là một vài mẹo nhỏ từ Kênh Đời Sống giúp bạn đi đúng hướng:
- Tự động hóa các khoản tiết kiệm: Cài đặt lệnh chuyển tiền tự động từ tài khoản nhận lương sang tài khoản tiết kiệm ngay sau khi có lương. “Xa mặt, cách lòng”, bạn sẽ ít có xu hướng tiêu vào khoản tiền này hơn.
- Sử dụng tiền mặt cho các khoản chi linh hoạt: Rút một khoản tiền mặt nhất định cho việc ăn ngoài, giải trí mỗi tuần. Khi hết tiền, bạn sẽ tự động dừng chi tiêu.
- Áp dụng quy tắc 24 giờ: Trước khi quyết định mua một món đồ không thực sự cần thiết, hãy cho mình 24 giờ để suy nghĩ. Thường thì sau đó, bạn sẽ nhận ra mình không còn muốn nó nữa.
- Ăn mừng những thành quả nhỏ: Khi bạn đạt được một mục tiêu tiết kiệm nhỏ, hãy tự thưởng cho mình một điều gì đó trong phạm vi ngân sách. Điều này tạo ra động lực tích cực để bạn tiếp tục cố gắng.
Lời kết
Phân chia ngân sách gia đình không phải là một công việc khô khan và gò bó. Đó là một hành trình thú vị giúp bạn hiểu rõ hơn về thói quen tài chính của mình, gắn kết tình cảm vợ chồng và cùng nhau xây dựng một tương lai vững chắc. Bằng cách chủ động kiểm soát dòng tiền, bạn đang từng bước tiến gần hơn đến sự tự do và an tâm trong cuộc sống. Bắt đầu từ những bước nhỏ nhất ngay hôm nay, và bạn sẽ thấy cuộc sống của mình thực sự trở nên dễ dàng hơn!
